Phần trước: [C++ Cơ bản] Phần 8: Input và Output (tiếp)

Toán tử (operator) là các ký hiệu nhằm yêu cầu chương trình thực hiện các phép xử lý toán học, logic, vân vân… Toán tử có thể chia làm 6 loại:

• Các kí hiệu phép tính đại số
• Các kí hiệu so sánh
• Các toán tử logic
• Các toán tử trên bit
• Các toán tử gán
• Các toán tử đặc biệt

Bài viết này sẽ đề cập tới ba loại toán tử đầu tiên, đó là các kí hiệu phép tính đại số, các kí hiệu so sánh và các toán tử logic.

Kí hiệu phép tính đại số

Đây là loại kí hiệu gần gũi nhất với chúng ta - chúng chính là các dấu cộng, trừ, nhân, chia hằng ngày, cùng với một vài phép tính nữa.

Giả sử chúng ta có hai giá trị x = 20 và y = 16. Các phép tính đại số trong C++ bao gồm:

Kiểu dữ liệu trong phép tính

C++ sẽ cố gắng chuyển đổi kiểu dữ liệu trong phép toán để tránh sự xung đột trong nội bộ phép toán (ví dụ khi nhân số nguyên với số thực, nhân giá trị kiểu int với giá trị kiểu long long int).

Ví dụ thứ nhất: Chạy chương trình sau đây

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int x = 300000;
    int y = 200000;
    cout << x * y;
    return 0;
}

Output

-129542144

Tại sao lại ra kết quả như vậy? Ta thấy trong phép nhân này, các giá trị được sử dụng đều là kiểu int - giá trị trả lại sẽ là kiểu int. Do kết quả giới hạn biểu diễn của int, phép toán cho ra kết quả sai.

Để cho ra kết quả đúng, ta phải chỉnh lại kiểu dữ liệu của phép toán thành long long int:

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int x = 300000;
    long long int y = 200000;
    cout << x * y;
    return 0;
}

Output

60000000000

Ví dụ thứ hai: Phép chia hai số nguyên

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int x = 3;
    int y = 2;
    cout << x / y;
    return 0;
}

Output

1

Lý do kết quả của phép chia chỉ có phần nguyên, là do kiểu dữ liệu của cả hai biến đều là int, do đó phép chia sẽ trả lại kết quả kiểu int và bị cắt bỏ phần thập phân.

Để có kết quả có phần thập phân, ta phải thực hiện phép chia có số thực

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int x = 3;
    double y = 2;
    cout << x / y;
    return 0;
}

Output

1.5

Phép toán ++ và --

Phép toán ++ và -- cho phép viết tắt phép cộng và trừ 1 một cách nhanh chóng. Hai toán tử này có thể được đặt ở trước hoặc ở sau giá trị cần thay đổi, tuy nhiên

• Khi đặt trước giá trị cần thay đổi, giá trị của đối tượng sẽ được tăng lên hoặc giảm đi, trước khi mọi phép toán khác diễn ra.
• Khi đặt trước giá trị cần thay đổi, giá trị của đối tượng sẽ được tăng lên hoặc giảm đi, sau khi mọi phép toán khác diễn ra.

Ví dụ minh họa:

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int x = 10, y = 10;
    // In ra giá trị khi thực hiện phép toán
    cout << "Before: x = " << ++ x << "; y = " << y ++ << endl;
    // In ra giá trị sau khi thực hiện phép toán
    cout << "After: x = " << x << "; y = " << y << endl;
    return 0;
}

Output

Before: x = 11; y = 10
After: x = 11; y = 11

Các kí hiệu so sánh

Các toán tử so sánh được dùng để so sánh hai giá trị với nhau. Chúng sẽ trả lại giá trị kiểu bool: true nếu như mệnh đề là đúng, và false nếu là sai.

Với hai giá trị x = 20 và y = 16 như trước, ta có:

Toán tử logic

Khi ta muốn kết hợp nhiều giá trị bool lại với nhau - ví dụ khi ta muốn kiểm tra nếu cả hai mệnh đề đều đúng, hoặc ít nhất một trong hai mệnh đề là đúng, vân vân… ta sử dụng các phép toán logic.

Với hai giá trị x = 20 và y = 16 như trước, ta có các phép toán logic:

Các toán tử so sánh và logic sẽ trở nên vô cùng quan trọng khi ta nghiên cứu tới các lệnh rẽ nhánh (if/else) và vòng lặp của chương trình.

Phần sau: [C++ Cơ bản] Phần 10: Toán tử (tiếp)